ABD Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansının (DSCA) yazılı açıklamasında, F-35 savaş uçaklarının Yunanistan’a satışına ilişkin bilgilendirme yapıldı. ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’ye F-16 satışının uygun olduğuna ilişkin resmi bildirimini Kongre’ye gönderdi. Kongrenin, resmi bildirimin ardından 15 günlük değerlendirme ve itiraz süresi bulunuyor. Bu süre içinde bir itiraz gelmezse satış gerçekleşmiş olacak.
ABD Dışişleri Bakanlığının Yunanistan’a 40 F-35 savaş uçağı ve ekipmanlarının satışını onaylayan resmi tebligatı Kongreye gönderdiği belirtilen açıklamada, şunlar kaydedildi:
“Önerilen satış, Yunanistan’ın hava kuvvetlerini modernize etmesine, savunma kapasitesini geliştirmesine, bölgesel güvenliğin korunması için NATO misyonlarına katkıda bulunmasına, NATO müttefiklerini savunmasına ve ABD ile NATO kuvvetleriyle çalışmayı sürdürmesine yardımcı olacak.”
Açıklamada, F-35’lere ilişkin, “Yunan Hava Kuvvetlerinin F-4 ve Mirage 2000 gibi eskiyen uçaklarını telafi edecek.” ifadesi kullanıldı. Yaklaşık 8,6 milyar dolar tutarındaki satışın tamamlanması için ABD yönetiminin sunduğu satış tebligatına Kongreden itiraz gelmemesi gerekiyor.
Yunanistan’a F-35 savaş uçağı satışına ilişkin kararın Türkiye’nin istediği F-16’lar ve modernizasyon kitlerine onay gelmesinin ardından verilmesi dikkat çekti.
Türkiye, Ekim 2021’de 40 adet F-16 ve mevcut uçaklar için de 79 modernizasyon kiti alımı için ABD’ye başvurmuş fakat ABD ile ikili ilişkilerdeki sorunlar nedeniyle bu satış Kongre gündemine alınmamıştı. Şubat 2022’de Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla birlikte Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılım başvurularının Türkiye tarafından bloke edilmesiyle iki başlık karşılıklı pazarlık konusu olmuştu.
İsveç’in NATO üyeliğinin TBMM’de onaylanması ve kararın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanmasıyla birlikte 2021’den bu yana devam eden F-16 satışı sürecinde hızla gelişmeler yaşandı. Önce ABD Başkanı Joe Biden, satışın onaylanması için Kongre’ye bir mektup gönderdi, şimdi de ABD Dışişleri Bakanlığı resmî bildirimini Kongre’ye iletti.
DÜNYA BASINI NASIL GÖRDÜ
2021’den beri devam eden F-16 satışı süreci, İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanmasının ardından sürecin ilerlemesi ve Yunanistan ile eş zamanlı olarak verilen onay dünyanın gündemine de girdi. “Türkiye jetler için ilk kez 2021 yılında talepte bulunmuş ancak İsveç’in NATO üyeliğini onaylamakta gecikmesi büyük bir engel teşkil etmişti” ifadelerini kullanan BBC, Ankara’nın İsveç’in NATO üyeliğini onaylamasının ardından uzun süredir ertelenen F-16 satışının resmî bildiriminin yapıldığını yazdı.
Satış kararının Ankara’nın jet satışıyla doğrudan bağlantılı hale gelen İsveç’in NATO üyeliğini onaylamayı tamamlamasından bir gün sonra geldiğini hatırlatan Voice of America (VOA), Biden yönetiminin eş zamanlı olarak NATO müttefiki Yunanistan’a da 20 adet F-35 savaş uçağı satışını ilerlettiğini yazdı.
VOA, Yunanistan’a F-16 satışıyla ilgili olarak “Bu anlaşma, Washington’un gergin ilişkiler geçmişine sahip iki ittifak üyesi arasında bir denge kurmaya çalışması nedeniyle ilerletildi” ifadelerini kullandı.
Politico, ABD Temcilciler Meclisi Dış İlişkiler ve Senato Dış İlişkiler Komitelerinin yönetimin resmî bildiriminin ardından satışa engel olmayacaklarını açıklamasına yer verdi.
Eş zamanlı olarak Yunanistan’da 8,6 milyar dolar değerinde 35 F-16 savaş uçağı satılması bildirimini de değerlendiren Politico, “Bu, iki Akdeniz komşusu arasındaki gerilimin ortasında milletvekillerinin istediği bir hamle” diye yazdı.
Politico ayrıca satışın 2021’den beri sürüncemede kalmasının nedenini yalnızca İsveç’in NATO’ya katılımına bağlı olmadığını kaydetti. Politico’ya göre “Türkiye’nin insan hakları sicilinin bozuk olması, Yunan hava sahasını ihlal etmesi ve Rus yapımı S-400 hava savunma sistemi satın alması” F-16 satışını geciktirdi.
The Hill ise “Türkiye, İsveç’in NATO üyeliğine izin verme konusunda bir yıldan uzun bir süre ayak diremiş, Stockholm’den Ankara’nın Kürt terörist gruplar olarak gördüğü gruplara yönelik tutumu, Türkiye’ye silah satışının yasaklanması ve ülkenin Türkiye’nin AB’ye katılmasına yardımcı olması çağrısı konularında tavizler koparmıştı” diye yazdı.
Bloomberg, Türkiye’ye F-16 satışını, Yunanistan’a da F-16 satışının onaylanması nedeniyle “hassas bir şekilde düzenlenmiş bir anlaşma” olarak nitelendirdi.
Bloomberg, “Her ikisi de NATO üyesi olan Yunanistan ve Türkiye uzun süredir bölgesel rakipler ve hükümetleri yakın zamanda, nesiller boyu süren husumetin ardından “dostane ilişkileri” teşvik etmek üzere bir anlaşma imzaladı” diye yazdı.
KONGRENİN DEĞERLENDİRME İÇİN 15 GÜNÜ VAR
ABD Kongresinin satışı değerlendirmek için 15 günlük yasal süresi bulunuyor, bu sürede itiraz edilmezse satış resmen gerçekleşmiş oluyor. Bu süre, ilgili yasaya göre NATO üyesi ülkeler için 15 gün, NATO üyesi olmayan ülkeler için de 30 gün.Yabancı ülkelere silah satışı konusunda Senato Dış İlişkiler Komitesi ile Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesinin değerlendirme ve itiraz hakkı bulunuyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’ye 40 F-16 savaş uçağının satışı ve mevcut F-16’ların modernizasyonu konusunda da Kongreye resmi bildirimde bulunmuştu. Şubat 2022’de F-35 alımı için ABD’ye gerekli başvuruda bulunan Yunanistan, bu talebe cevap verilmesini uzun zamandır bekliyordu.
F-16 VE F-35 SAVAŞ UÇAKLARININ ÖZELLEKİLERİ VE FARKLARI
1970’lerin sonlarında üretilen F-16 Fighting Falcon ve 1990’ların sonlarına doğru sahneye çıkan F-35 Lightning II savaş uçakları, havacılık dünyasında önemli birer oyuncu haline gelmiştir. Her iki uçak da farklı dönemlerde üretilmiş olmalarına rağmen, özellikleri ve kullanım alanları açısından belirgin farklılıklar gösteriyor.
F-16, 4. nesil avcı uçakları kategorisinde yer alan tek motorlu bir modeldir. Ekonomik ve kompakt tasarımı, uzun yıllardır birçok ülkenin hava savunma ihtiyaçlarını karşılamada etkili olmuştur. Manevra kabiliyeti, geniş cephane kapasitesi ve maliyet avantajıyla F-16, hava üstünlüğü ve hava-yer saldırı görevlerinde öne çıkmaktadır.
Diğer yandan, F-35 Lightning II, 1990’ların sonlarından itibaren üretilmeye başlanan ve özellikle gelişmiş teknolojik özelliklere odaklanan bir savaş uçağıdır. Güçlü motoru, düşük radar izi, çok yönlü kullanım alanları ve uzun menzili ile F-35, modern hava savunma ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmıştır. Hava-hava savunmasından ziyade, hava-kara savunma ve gizli operasyonlarda etkili bir rol oynamaktadır.
F-16’nın ekonomik avantajları ve çevik manevra kabiliyeti, hala birçok ülkenin tercihi olmasını sağlıyor. Ancak, F-35’in gelişmiş sensörleri, düşük radar izi ve uzun menzili, modern savaş alanlarında daha etkili olmasını sağlıyor. F-35, bilgisayar teknolojisinin uçuşa entegrasyonu konusunda da öncü bir rol oynuyor.
Sonuç olarak, F-16 ve F-35, farklı zamanlarda üretilmiş olsalar da, her biri kendi avantajlarına sahip olarak hava savunma sistemlerine önemli katkılarda bulunmaktadır.
